Wtórna nadczynność przytarczyc ze zmianami kostnymi pochodzenia nerkowego jest częstym, jeśli nie powszechnym, powikłaniem u chorych dializowanych poprzez gwałtowane usuwanie wapnia z płynu pozakomórkowego (14). Kostne zmiany w niewydolności nerek wynikają z:

-1) hiperfosfatemii spowodowanej zmniejszeniem liczby czynnych kłębuszków nerkowych, 2) złego wchłaniania wapnia w jelicie na skutek niedoboru czynnej biologicznie witaminy D3, wytwarzanej z prekursora w nerkach,

-3) braku ze strony układu kostnego prawidłowej odpowiedzi na parathormon, 4) zwiększonego stężenia kalcytoniny. Przywrócenie prawidłowej czynności nerki po udanym przeszczepie i ustąpienie przewlekłej mocznicy może czasem doprowadzić do ostrej hiperkalcemii, gdy stężenie wapnia przekracza 3,24 mmol/1 (13 mg%), co zagraża przeszczepowi. Natychmiastowe subtotalne usunięcie przytarczyc ratuje w tych przypadkach przeszczepioną nerkę (14). Zazwyczaj jednak hiperkalcemia po przeszczepieniu nerki jest łagodna, a stężenie wapnia w osoczu wynosi poniżej 2,99 mmol/1 (12mg%). Stan ten może utrzymywać się przez wiele lat.

Długotrwała stymulacja przytarczyc w przewlekłej chorobie nerek może w rzadkich przypadkach doprowadzić do tzw. trzeciorzędowej nadczynności przytarczyc, w której na tle wtórnego przerostu przytarczyc w jednej z nich rozwija się autonomiczny czynnościowo gruczolak. Stan ten także wymaga paratyreoidektomii (16).